Nuôi dạy con là một hành trình dài đòi hỏi các bậc cha mẹ phải có sự kiên nhẫn, nỗ lực và học hỏi nhiều phương pháp. Trong khi đó, mỗi người, mỗi dân tộc, mỗi quốc gia…đều có cách dạy con riêng và khác nhau. Không dân tộc nào giống dân tộc nào, không quốc gia nào giống quốc gia nào.
Tuy nhiên, tất cả các dân tộc trên thế giới đều hướng con tới một mục đích giống như nhau là luôn muỗng muốn con trở thành người thông minh, tài giỏi, hướng thiện, tự lập, tự trọng, trách nhiệm với chính bản thân và xã hội.
Chúng ta cũng không thể phủ nhận rằng trẻ em các nước phương Tây thông minh và năng động hơn hẳn so với trẻ em ở các nước châu Á. Trẻ em các nước châu Á thường có xu hướng rụt rè và phụ thuộc vào bố mẹ nhiều hơn.
Chính vì vậy, tác giả Amy Chua – nữ giáo sư khoa Luật người Mỹ gốc Hoa đang công tác tại Đại học Yale đã gọi 2 phương pháp dạy con này là “Mẹ Hổ Châu Á” và “Mẹ Sói Phương Tây” trong cuốn hồi ký Khúc chiến ca của mẹ hổ (Battle Hymn of the Tiger Mother). Cuốn hồi ký về hành trình dạy hai cô con gái của bà Amy Chua đã làm dấy lên nhiều tranh luận về cách nuôi dạy con của người châu Á nói chung so với cách dạy con của người phương Tây.
Trong bài viết này, ba mẹ hãy cùng VietPhil tìm hiểu về ưu, nhược điểm của hai cách nuôi dạy con của “mẹ hổ” châu Á và “mẹ sói” phương Tây, từ đó tìm ra phương pháp dạy con phù hợp nhé!
NỘI DUNG
Nuôi dạy con theo kiểu “Mẹ Hổ Châu Á”
Xuất thân trong 1 gia đình truyền thống tại Trung Quốc, bà Amy Chua được ba mẹ cho tiếp cận với phương pháp nuôi dạy con của phụ huynh châu Á. Chính vì vậy, khi nuôi dạy 2 đứa con gái của mình, Amy Chua cũng phần nào bị ảnh hưởng bởi những quan điểm dạy con của chính ba mẹ của bà.
Để các con có thành tích học tập tốt và chơi nhạc giỏi, từ nhỏ bà đã hình thành việc giáo dục nghiêm khắc với hai con, buộc chúng phải răm rắp tuân theo nội quy gia đình do bà đặt ra.
Trong đó có 9 điều bà bắt buộc các con không được làm trái ý gồm:
- cấm qua đêm ở nơi không phải nhà mình
- cấm xem phim vào đêm muộn
- cấm tham gia các hoạt động ngoại khóa ở trường
- cấm chơi game, chơi máy tính
- không được oán trách hay tức giận những điều bị cấm
- không được tự chọn những hoạt động ngoại khóa trong trường (mà phải do mẹ chọn)
- tất cả các điểm sát hạch, điểm thi phải được mức A (mức cao nhất);
- trừ môn thể dục và sân khấu, thành tích các môn khác phải đứng nhất lớp
- trừ piano và violon, không được chơi nhạc cụ khác
Chính vì theo đuổi quan điểm đó mà Amy Chua luôn gây áp lực học hành cho con cái, những khi các con luyện tập không đạt yêu cầu bà đề ra, bà không tiếc lời mắng mỏ, la hét, thậm chí xúc phạm, lăng mạ chúng.
Nội dung liên quan: Trại hè tiếng Anh là gì?
Phương pháp nuôi dạy con của “mẹ hổ” Amy Chua thực hiện tương tự như cách dạy con kiểu độc đoán – theo phân loại của Baumrind (1971). Theo đó, cha mẹ cố gắng định hình, kiểm soát và đánh giá con cái trên những chuẩn mực mang tính tuyệt đối của mình. Cha mẹ yêu cầu con cái phải tôn trọng, biết tuân lệnh, biết thứ bậc của mình. Sự trao đổi công bằng giữa cha mẹ và con cái là điều cấm kỵ trong lối dạy con này.
Không thể phủ nhận cách nuôi dạy con của các bà mẹ châu Á như Amy đã mang đến kết quả học tập, thành tích đáng ngưỡng mộ, điển hình là thành tích hai cô con gái của bà. Tuy nhiên, đạt thành tích giỏi có đồng nghĩa với việc những đứa trẻ này thực sự yêu thích những gì chúng đang làm hay không?
Theo lý thuyết về tư duy phát triển của nhà tâm lý học Carol S. Dweck (2006) nói rằng, nếu cha mẹ luôn chỉ trích con cái khi chúng thất bại và chỉ dành lời khen cho con khi chúng đạt thành tích tốt thì trẻ sẽ sợ thất bại.
Chúng sẽ không dám vượt ra khỏi vùng an toàn của bản thân, không dám thử thách bản thân. Nếu mắc sai lầm, trẻ sẽ ngay lập tức coi đó là giới hạn của mình, mình là kẻ thua cuộc và không dám đứng lên nữa.
Đồng thời, với những áp lực từ một phía của cha mẹ còn có thể tạo nên rào cản lớn trong mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, khiến đứa trẻ sẽ cảm thấy có một áp lực vô hình khi bước chân về nhà, dễ sản sinh tâm lý sợ hãi khi tiếp xúc với cha mẹ mình.
Nuôi dạy con theo kiểu “Mẹ Sói Phương Tây”
Trong tự nhiên, sói là loài động vật có tính hiếu kỳ mạnh, chúng không bao giờ coi bất cứ điều gì là đương nhiên, mà có khuynh hướng tự mình khám phá và thể nghiệm. Con sói luôn có hứng thú với hoàn cảnh xung quanh, chúng có thể liên tục phát hiện thức ăn, đoán biết nguy hiểm, nhờ thế mà có khả năng sinh tồn mạnh mẽ.
Mẹ sói phương Tây là cụm từ dùng để chỉ phương pháp nuôi dạy con chú trọng đến việc để trẻ tự khám phá bản thân thông qua khám phá thiên nhiên và các hoạt động trải nghiệm. Đồng thời, phương pháp này cũng tương đồng với phương pháp dạy dân chủ – theo phân loại của tác giả Baumrind (1971).
Đối lập với phương pháp dạy độc đoán, ở cách dạy dân chủ, cha mẹ sẽ có những tiêu chuẩn rõ ràng cho con, đối xử với con như một người trưởng thành. Cha mẹ sẽ áp dụng biện pháp kỷ luật khi cần thiết, luôn khuyến khích sự tự lập, công bằng, tôn trọng về quyền lợi của cả hai bên.
Đồng thời, ba mẹ sẽ khen ngợi ngay cả khi con có những điểm chưa tốt, cân nhắc lựa chọn từ ngữ để tránh làm đứa trẻ bị tổn thương. Phụ huynh luôn khuyến khích con khám phá cái mới, dạy cho trẻ cách chào đón thất bại, đưa ra chỉ dẫn theo từng bước nhỏ để con đi đúng hướng.
Là một đặc tính của lối dạy con dân chủ, cha mẹ phương Tây nhấn mạnh tính công bằng trong giao tiếp, cởi mở thể hiện tình cảm với con cái kể cả khi chúng lớn. Những điều trên sẽ giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng, an toàn và tin tưởng hơn.
Theo nghiên cứu của tiến sĩ Rebeca – Đại học kỹ thuật Nanyang (Singapore, 2006) cho thấy trẻ được dạy theo cách này có sự tự tin vào năng lực bản thân, nhanh chóng thích ứng với môi trường xã hội hơn.
Nếu cha mẹ hổ châu Á yêu con bằng hành động và đưa ra quyết định họ cho rằng tốt nhất cho con, thì cha mẹ sói phương Tây sẽ gợi ý, định hướng và cho con tự quyết định. Đây chính là khác biệt lớn nhất của hai phương pháp dạy con trên.
Tuy nhiên, nhược điểm của lối nuôi dạy con này là cha mẹ cần có sự kiên nhẫn rất lớn, dẹp bỏ cái tôi để giải thích cho con cũng như chấp nhận những quyết định của chúng, đặc biệt trong giai đoạn trẻ đang ở tuổi mới lớn, đã bắt đầu hình thành ý kiến độc lập dù non nớt.
Trẻ được dạy theo cách của các Mẹ Sói Phương Tây thường dễ có xu hướng nổi loạn hơn vì vốn đã được tự do đưa ra quan điểm. Ngoài ra, do tính độc lập được phát triển sớm, sau khi trưởng thành, con cái có xu hướng rời khỏi gia đình sống riêng và không gắn bó nhiều cùng các bậc sinh thành.
Nội dung liên quan: Chương trình trại hè Philippines
Đâu là phương pháp dạy con phù hợp?
Dù là cách dạy con nghiêm khắc của mẹ hổ châu Á hay cho trẻ tự do khám phá bản thân như kiểu mẹ sói phương Tây cũng đều có những ưu, nhược điểm. Do đó, để lựa chọn cách dạy con đúng đắn, ba mẹ nên kết hợp các hình thức giáo dục phù hợp với hoàn cảnh xã hội, nền văn hóa, con người, với từng đứa trẻ và hoàn cảnh gia đình cụ thể.
Ở phương pháp dạy con nghiêm khắc của “mẹ hổ”, cha mẹ có thể học được quan điểm rõ ràng trong việc dạy con
Ba mẹ cần có sự hoạch định mục tiêu, định hướng tương lai, thưởng phạt phân minh, xây dựng và thực hiện hệ thống các chuẩn mực cần tuân thủ, chăm sóc con cái. Quan điểm rõ ràng sẽ giúp xác định mục tiêu dạy con cụ thể cho nhiều thế hệ trong cùng một nhà, tránh được hậu quả “ông nói gà bà nói vịt”.
Bên cạnh đó, phương pháp “mẹ sói” có thể dạy con tính tự lập, tìm tòi khám phá khả năng của bản thân nhưng không quên trân trọng giá trị của lời khuyên từ người lớn, cũng như thắt chặt mối dây tình cảm cùng con.
1 lời khuyên đến từ tác giả Amy Chay, đó là cha mẹ nên có định hướng rõ ràng, cụ thể mục tiêu phát triển cho con, trên cơ sở những tố chất cá biệt của con, hoàn cảnh điều kiện vốn có. Cha mẹ cũng có thể lập kế hoạch cho con, linh hoạt điều chỉnh theo sự phát triển từng giai đoạn của trẻ.
Từ đó, giúp con hiểu rằng, dù con có trưởng thành đến đâu, mạnh mẽ thế nào, gia đình luôn là chỗ dựa vững chắc, là nơi để con trở về tìm kiếm lời khuyên và sự che chở trước những “bão giông” của cuộc đời.
Ngoài ra, phụ huynh cần có quan niệm đúng đắn, khoa học về sự phát triển của con, về việc giáo dục con. Cần thống nhất quan điểm không có phương pháp hay cách dạy con nào là hoàn toàn tối ưu.
Nội dung liên quan: Học phí du học hè
Như vậy, không có phương pháp dạy con nào có thể mang lại hiệu quả tuyệt đối cho trẻ. Mỗi trẻ sẽ có những tính cách, sở thích, năng khiếu khác nhau nên việc áp đặt con phát triển theo 1 phương pháp dạy cụ thể trong 2 phương pháp trên là điều không thể.
Kết luận
Dù lựa chọn phương pháp nào, thì các bậc phụ huynh châu Á nói chung nên hạn chế cái tôi của mình, để dành không gian cho trẻ được tự do thể hiện bản năng và sống đúng với độ tuổi.
Việc cho trẻ tận hưởng mọi cảm xúc tích cực thông qua việc tham gia các hoạt động phù hợp với độ tuổi của chúng là cực kỳ quan trọng. Đặc biệt là tham gia những hoạt động ngoại khóa trên lớp, các trại hè kỹ năng mềm sẽ giúp trẻ dần phát triển được tính tự lập.
