“6 chiếc mũ tư duy” – Phương pháp tư duy “vô địch” dành cho các bạn nhỏ

Lối suy nghĩ truyền thống của con người nói chung thường không khuyến khích họ có những suy nghĩ mang tính xây dựng. Phương pháp 6 Chiếc Mũ Tư Duy ra đời là để thay đổi quan điểm lỗi thời đó.

Được TS. Edward de Bono lần đầu giới thiệu trong cuốn “6 Thinking Hats” năm 1985, phương pháp 6 Chiếc Mũ Tư Duy – hay Tư Duy Song Song có nghĩa là vào cùng một thời điểm, tất cả mọi người đều nhìn nhận vấn đề từ cùng một hướng.

Đó là một phẩm chất mà những nhà lãnh đạo đa chiều trong tương lai – những Opal Leader cần phải có.

Xem thêm: Opal Leader là gì? Vì sao thế giới cần các Opal Leader?

Edward-de-Bono
Edward de Bono – Người tìm ra phương pháp “6 chiếc mũ tư duy” nổi tiếng thế giới

Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy là gì? Nó có ảnh hưởng như thế nào tới khả năng tư duy và sáng tạo, nhìn nhận vấn đề của trẻ? Làm cách nào để vận dụng phương pháp này hiệu quả nhất? Hãy cùng VietPhil tìm hiểu nhé:

NỘI DUNG

6 Chiếc Mũ Tư Duy là gì?

Không giống với tư duy phản biện, phương pháp sử dụng 6 Chiếc Mũ Tư Duy – hay Tư duy song song giúp con tập trung khai thác những ý tưởng và sáng kiến mà mỗi người có được trong từng phương hướng của cách thức suy nghĩ.

Nhờ vậy, trẻ sẽ hiểu rõ hơn mọi ngóc ngách của sự việc, nhận diện được những nguy cơ và cơ hội mà bình thường bạn có thể không chú ý đến. 

Nếu đánh giá một vấn đề bằng phương pháp “6 chiếc mũ tư duy”, người sử dụng có thể giải quyết nó dựa trên tất cả các góc nhìn đã đề cập. Bạn hoàn toàn có thể kết hợp được cả giữa kỹ năng thực tế, sự nhạy cảm, sáng tạo, khả năng lập kế hoạch dự phòng tốt – và cả tham vọng trong việc ra quyết định và hoạch định.

Điều đặc biệt hơn cả, đó là bạn sẽ tránh được những xung đột lớn trong khi nhiều người tranh luận về một vấn đề nào đó. Phương pháp này có thể áp dụng riêng cho một cá nhân hoặc cho cả một nhóm thảo luận.

IBM, Federal Express, Brtish Airways, Pepsi, Polaroid, Prudential, Dupont, …là 1 số tổ chức lớn đã và đang áp dụng phương pháp này. 

Sau đây, chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu về từng loại mũ, cũng như cách ứng dụng nó sao cho hiệu quả:

phuong-phAP-6-chiec-mu-tu-duy
6 chiếc mũ tư duy

Đặc điểm riêng biệt của từng chiếc mũ

Mũ trắng – Thông tin, dữ liệu

phuong-phap-Mu-trang

Là chiếc mũ đầu tiên trong 6 chiếc mũ, đại diện cho thông tin, dữ liệu chính thức và rõ ràng.
Khi tưởng tượng đang đội chiếc mũ trắng, chúng ta sẽ suy nghĩ về các thông tin, dữ kiện liên quan đến vấn đề đang cần giải quyết. Từ đó sẽ đưa ra đánh giá vấn đề một cách khách quan.
Chung quy lại, chúng ta sẽ không nghĩ gì tới những phát sinh luồng ngoài mà chỉ tập trung và các dữ liệu đang có sẵn.
Một số câu hỏi có thể sử dụng:
– Chúng ta đang có những thông tin gì về vấn đề này?
– Chúng ta cần có thêm những thông tin nào liên quan đến vấn đề đangxem xét?
– Liệu chúng ta thiếu mất những thông tin, dữ kiện nào không?
Nhưng lý trí thôi chưa đủ. Bạn sẽ cần cả “con tim” – cảm xúc nữa. Vì vậy chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cái mũ thứ 2 – mũ đỏ “cảm xúc”.

Mũ đỏ – Trực giác

Khi tưởng tượng đang đội chiếc mũ đỏ, chúng ta chỉ cần đưa ra các phán đoán dựa vào cảm xúc và trực giác, những ý kiến không cần chứng minh hay giải thích. Chỉ đơn thuần là cảm giác.
phuong-phap-Mu-do
Hãy cố gắng đoán biết cảm xúc của người khác thông qua những phản ứng của họ và cố gắng hiểu được những phản ứng tự nhiên của những người không hiểu rõ lập luận của bạn.
Một số câu hỏi có thể sử dụng:
– Cảm giác của mình ngay lúc này là gì?
– Trực giác của mình mách bảo điều gì về vấn đề này?
– Mình thích hay không thích vấn đề này?

Lý trí mang lại sự đánh giá trực quan, cảm xúc mang lại khả năng phán đoán mềm mại và cảm tính. Đôi khi cả 2 mũ trắng và đỏ đều mang tới nhận định tích cực, và nó không phải lúc nào cũng đúng trong mọi trường hợp.Chúng ta cần đối chứng với điều ngược lại. Và chiếc mũ đen ra đời.

Mũ đen – Tiêu cực

Khi “đội mũ đen”, chúng ta sẽ liên tưởng đến các điểm yếu, các lỗi, sự bất hợp lý, sự thất bại, sự phản đối, trần trừ, thái đội bi quan… Mọi thứ tiêu cực về vấn đề. Vai trò của chiếc mũ đen là giúp chỉ ra những điểm yếu trong quá trình suy nghĩ của chúng ta.

Chiếc mũ đen giúp bản thân chúng ta suy nghĩ thận trọng hơn. Nó chỉ ra các lỗi, các điểm cần lưu ý; các mặt yếu kém hay bất lợi của vấn đề đang tranh cãi. Mũ đen đóng vai trò hết sức quan trọng. Nó đảm bảo cho dự án của chúng ta tránh được các rủi ro, ngăn chúng ta làm điều sai từ suy nghĩ không đúng.

Mu-den-6-chiec-mu

Khi đội “Mũ đen”, bạn cần đánh giá vấn đề theo góc nhìn tiêu cực, cẩn trọng và e dè. Hãy cố gắng đoán trước những nguyên nhân có thể khiến ý tưởng và cách giải quyết vấn đề không đạt hiệu quả như mong đợi.

Nhìn nhận sự việc theo cách này sẽ giúp bạn loại bỏ những điểm yếu trong một kế hoạch hoặc cách thức tiến hành công việc, điều chỉnh cách giải quyết vấn đề, hoặc chuẩn bị kế hoạch dự phòng cho những vấn đề có thể nảy sinh ngoài dự kiến.

Đa phần chúng ta quen và thích với việc suy nghĩ theo hướng lạc quan. Chính vì vậy ta sẽ không dự kiến hết được những vấn đề có thể phát sinh, từ đó không có sự chuẩn bị chu đáo. Phương pháp tư duy “đội Mũ đen” sẽ giúp họ tránh được điều này.
Một số câu hỏi có thể sử dụng:
– Mình có đang bỏ qua điều không ổn gì không?
– Những khó khăn nào có thể phát sinh khi tiến hành làm điều này?
– Những nguy cơ nào đang tiềm ẩn?

Mũ vàng – Tích cực

Là hình ảnh của ánh nắng mặt trời, sự lạc quan, các giá trị, các lợi ích. Bạn sẽ đưa ra các ý kiến lạc quan, mặt tích cực, các lợi ích của vấn đề, mức độ khả thi của dự án. Khi đội “Mũ vàng”, bạn sẽ suy nghĩ một cách tích cực.
Sự lạc quan sẽ giúp bạn thấy hết được những lợi ích và cơ hội mà quyết định của bạn mang lại. Cách tư duy “Mũ vàng” giúp bạn có thêm nghị lực và cảm hứng để tiếp tục công việc khi bạn gặp nhiều khó khăn, trở ngại.
Mu-vang-phuong-phap-tu-duy
Một số câu hỏi có thể sử dụng:
– Những lợi ích khi chúng ta tiến hành dự án này là gì?
– Đâu là mặt tích cực của vấn đề này?
– Liệu vấn đề này có khả năng thực hiện được không?

Mũ xanh lá cây – Sáng tạo

Màu xanh lá dễ làm ta liên tưởng đến cây cỏ xanh tươi, sự nảy mầm, sự đâm chồi, sự phát triển. Chiếc mũ mang màu sắc này tượng trưng cho sự sáng tạo. Trong giai đoạn “đội mũ”, chúng ta sẽ đưa ra các giải pháp, ý tưởng cho vấn đề đang thảo luận.
Lối tư duy tự do và cởi mở khi đội “Mũ xanh” sẽ giúp bạn tìm ra những giải pháp sáng tạo, đôi khi mang tính đột phá để giải quyết vấn đề.
Một số câu hỏi có thể sử dụng:
– Có những cách thức khác để thực hiện điều này không?
– Chúng ta có thể làm gì khác trong trường hợp này?
– Những lợi ích khi chúng ta tiến hành dự án này là gì?
– Đâu là mặt tích cực của vấn đề này?
Sự sáng tạo mang lại những kết quả tích cực. Tuy nhiên, đôi khi ý tưởng tới quá nhiều hoặc quá đà, chúng ta cần tới yếu tố quan trọng để ổn định lại mọi thứ – tư duy bao quát. Chiếc mũ xanh dương có nhiệm vụ đó.

Mũ xanh dương – Tổng quát

Giống như nhạc trưởng của 1 ban nhạc – mũ xanh dương sẽ kiểm soát tiến trình tư duy. Xuyên suốt dòng chảy của suy nghĩ, việc phối hợp những “chiếc mũ” sao cho nhuần nhuyễn và mạch lạc là điều rất quan trọng.
Lấy ví dụ, khi gặp khó khăn do bế tắc về ý tưởng, mũ xanh sẽ giúp ta linh hoạt điều chỉnh cách tư duy sang hướng “Mũ xanh lá cây”. Còn khi cần lập kế hoạch dự phòng, tư duy theo cách “Mũ đen” là hợp lý.
Điều này không chỉ đúng cho riêng bản thân người suy nghĩ. Trong một cuộc họp hay brain -storming, người chủ toạ có thể sử dụng “mũ xanh dương” để điều hướng suy nghĩ của những người khác có mặt trong cuộc họp sang một hướng mới nhằm tìm ra cách thức giải quyết vấn đề.
Sắp xếp trình tự cho các chiếc nón trong suốt buổi thảo luận. Cuối cùng, tập hợp mọi ý kiến, tóm tắt, kết luận và ra kế hoạch.
Một số câu hỏi có thể sử dụng:
–  Chúng ta ngồi ở đây để làm gì? Chúng ta cần tư duy về điều gì? Mục tiêu cuối cùng là gì?
– Chúng ta đã đạt được gì qua buổi thảo luận?
– Chúng ta có thể bắt đầu hành động chưa hay còn gì phải cân nhắc?

– Chúng ta có cần thêm thời gian và thông tin để giải quyết vấn đề này?

Tác dụng của phương pháp “6 chiếc mũ tư duy”

Như đã nói ở trên, 6 chiếc mũ này giúp người sử dụng có 6 góc cạnh suy nghĩ khác nhau, từ đó có được cái nhìn tổng quát nhất về vấn đề. Cụ thể nó có tác dụng:

– Kích thích suy nghĩ song song và toàn diện.
– Tách riêng được suy nghĩ khách quan và tư duy chủ quan.
– Tăng khả năng sáng tạo, điều phối và quản lý cuộc họp.
– Tăng năng suất làm việc và trao đổi trong nhóm.
– Cải tiến sản phẩm và quá trình quản lý dự án.
– Phát triển tư duy phân tích và ra quyết định.

Giúp con luyện tập phương pháp tư duy 6 chiếc mũ đỉnh cao mỗi ngày

Như bất kỳ kỹ năng khác, để có được sự thuần thục trong việc sử dụng thì luyện tập là được hướng dẫn luyện tập đúng là cách thức hiệu quả nhất.
Việc từ từ sử dụng từng chiếc mũ, hướng suy nghĩ chuẩn để không bị ngắt mạch bởi 1 chiếc mũ khác không phải là điều mà ai cũng có thể làm ngay được. Tốt nhất là nên có người hướng dẫn, và được thực hành cùng các bạn cùng trang lứa khác.

Trại hè Kỹ năng lãnh đạo năm 2021 – VietNam Student Leadership Camp với chủ đề “Opal Leader – Lãnh đạo đa chiều” được tổ chức với mục tiêu trang bị cho các bạn trại viên những hành trang tốt nhất về cả kiến thức lẫn kỹ năng, trở thành những nhà lãnh đạo tương lai luôn luôn chủ động, sẵn sàng trong bối cảnh xã hội thay đổi không ngừng, ngày càng đòi hỏi nhiều hơn ở những người đứng đầu.

khoi-hanh-VSLC-2020-VietPhil-9
Các thành viên tham dự VietNam Student Leadership Camp năm 2020

Kỹ thuật sử dụng phương pháp tư duy 6 chiếc mũ cũng được đưa vào thành 1 mục riêng trong Trại hè lần này, bởi tính quan trọng và cần thiết của nó dành cho bất cứ một bạn trẻ nào có mong muốn và tham vọng trở thành người đứng đầu cho thế hệ của mình.

Tại VSLC 2021, bạn nhỏ sẽ được gặp gỡ, vui chơi và làm việc cùng các bạn đồng trang lứa khác. Trại hè hứa hẹn là một sân chơi bổ ích với những kỹ năng và trải nghiệm hoàn toàn mới cho các con mùa hè này.

6 Chiếc Mũ Tư Duy thực sự mà một phương pháp quan trọng và cần thiết. Thuần thục được nó,  con sẽ hiểu rõ hơn mọi ngóc ngách của sự việc, nhận diện được những nguy cơ và cơ hội mà bình thường có thể không chú ý đến. 

Bất cứ đứa trẻ nào cũng cần kỹ năng này để có thể trở thành một người dẫn đầu trong tương lai. VSLC 2021 có thể giúp trẻ đạt được điều này.

Chỉ có 60 suất, ba mẹ hãy nhanh tay lên nhé!